Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie.Bezoek ons Forum .
Tot voor enkele decennia vormden hoogstamboomgaarden her en der in Vlaanderen en ver daarbuiten een belangrijk landschapselement in steden en dorpen, zeker op de hogere gezonde gronden bij ons in het Waasland.
Van het algemeen belang van deze boomgaarden op bijvoorbeeld landschappelijk-, biologisch- en zelfs cultureel historisch gebied is zowat iedereen overtuigd.
Begin jaren ’60 kwamen nieuwe landbouwtechnieken de kop opsteken. Traditionele teelten als rogge moesten plaats ruimen voor mais, raaigrasculturen kwamen in de plaats van hooilanden maar ook de minder commerciële interessante hoogstamboomgaarden werden geruimd om plaats te maken voor laagstam fruitbomen.
In het gebied van de Neerstraat graasden een kleine 100 jaar geleden de koeien in de wei.
Nadien plantte men er hoogstam kerselaars om midden de jaren ’50 het geheel te ontruimen om plaats te maken voor laagstam perenbomen, zoals de Doyenné peer of zelfs de ‘chiquere’ Conference peer.
Een uitgebreid artikel over de boomgaard achter de kerk van Zwijndrecht, opgesteld door Koen Bernaers en Hugo Charita, werd destijds overhandigd aan het gemeentebestuur van Zwijndrecht. Het betrof de boomgaarden langsheen de kerkhofwegel, met gedetailleerde gegevens en degelijk fotomateriaal! Dat kon echter niet beletten dat ondertussen nog meer boomgaarden werden opgeruimd.
Op de Popp-Kaart van 1870 komt de boomgaard achter de kerk van Zwijndrecht reeds voor.
Onze gemeente kocht de boomgaard aan van de familie Voet op 20 december 1988 voor 2.500.000 Bfr. De aankoop gebeurde volgens de opmetingsplannen van Paul Koppen van 10 maart 1988 met een oppervlakte van 9.861,18 m2. Het perceel was toen gekend als 1ste afdeling van sectie A 675 X2.
Een deel van de boomgaard was omringd door een meidoornhaag. Jonge loten meidoorn werden door elkaar gevlochten tot een ondoordringbare stekelige haag. Deze hield de koeien binnen die onder de bomen graasden en de wildplukkers erbuiten.
Midden jaren ’90 deed schepen Van der Donckt het voorstel om enkele verenigingen te betrekken bij het onderhoud en het beheer van deze boomgaard in het centrum van Zwijndrecht, vlak naast het gemeentepark tussen het kerkhof en de oude Pastorij.
Destijds was deze boomgaard 1 hectare groot en kreeg op het gewestplan de bestemming ‘Parkgebied’. Het was (is) de bedoeling van het gemeentebestuur om de functie van onze boomgaard te behouden, rekening houdend met de degelijke adviezen van de verschillende aangesproken verenigingen. Begin jaren ’90 overwoog ons gemeente bestuur nog om het AC aldaar te bouwen? Door de inzet van strijdvaardige burgers en middenveld organisaties zoals Natuurpunt is de bouw daar niet doorgegaan.
Op Valentijnsdag, 14 februari 1995 kwamen de vertegenwoordigers van de verschillende verenigingen voor het eerst samen op uitnodiging van Schepen Van der Donckt.
Aanwezig waren: ZWEN (Zwijndrechts Educatief Natuurreservaat) ,VELT Den Bumpt, WNLO en uiteraard het Gemeentebestuur zelf.
Op 1 april 1996 gaf de gemeente de boomgaard in gebruik aan VELT (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren) en op 1 september ook aan Natuurpunt Waasland.
Het doel van de overeenkomst was om de boomgaard te herwaarderen en aan te planten met diverse fruitvariëteiten. Dit gebeurde in samenwerking met de Nationale Boomgaardenstichting. Tot op heden is deze samenwerking nog steeds een feit.
Tussen 1989 en 1999 heeft de intussen overleden landbouwer Gor Maes de boomgaard gebruikt voor het gras.
Gor onderhield ook de hagen en de afsluitingen. Midden 2000 werd deze taak overgenomen door landbouwer Roger de Kerf tot juli 2001.
In de periode 1998 – 2000 werd de tramlijn door De Lijn aangelegd waarbij een deel van de boomgaard werd ingenomen, meer bepaald 1.044 m2 volgens het opmetingsplan van 22 augustus 1997 met kenmerk VAT 1081. De gemeente schonk de grond kosteloos ter beschikking volgens convenant van 26 februari 1999.
Het overblijvend perceel is nu gekend als 1ste afdeling sectie A 675 G3. Het heeft een oppervlakte van 8.808 m2
Op 1 augustus 2001 werd onze boomgaard opengesteld voor het publiek waarbij ook hondenbezitters hun huisdier er mogen uitlaten.
Op 29 juni 2003 werd er een Opendeurdag gehouden en werden er informatieborden geplaatst met toelichtingen en een gedragscode.
Plan van de boomgaard in 2017
De hoogstamboomgaard werd uitgebreid met een tweede gedeelte in 2011. Zeer recentelijk werd een traject uitgetekend om deze boomgaard samen met andere rurale gebieden uit te breiden tot een parktuin, een enorme groene long in het Zwijndrechtse dorpscentrum.
Ook in deze tijd vinden er tal van activiteiten plaats in en over de boomgaard.
In samenwerking met verschillende partners zoals de gemeente, de Milieuraad, de Gezinsbond, Natuurpunt, RLSD (Regionaal Landschap Schelde Durme), Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht, Velt, … wordt een begeleidingstraject uitgestippeld om de boomgaard te herstellen en te beheren.
De samenwerking met de buurtbewoners is daarbij zeer belangrijk.
Regelmatig worden publieksmomenten georganiseerd. Burgers van onze gemeente en omstreken ontvangen informatie over het historisch belang van deze boomgaard, over ecologisch fruit. Ze kunnen mee genieten van de oogst en zich mede eigenaar voelen en zo de boomgaard mee beheren.
Bronnen: Robert Janssens, René Maes, Velt Den Bumpt, Bruno Byl, Dienst Ruimtelijke Ordening Gemeente Zwijndrecht .
Tekst en foto's: Vincent Deleu