Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum .
Dat een wereldoorlog diepe wonden nalaat, hoeft hier niet herhaald te worden maar de ontlading nadien is soms ook tekenend. Ook Zwijndrecht heeft na WOI grootse feesten georganiseerd en dit in het teken van de herdenking van de gesneuvelden.
Reeds in oktober 1919 achtte het gemeentebestuur de tijd rijp om de gemeentefeesten te vervangen door “Luisterrijke Vredesfeesten”. Een ander aspect waar Zwijndrecht niet alleen in stond en waar verschillende andere Belgische gemeenten ook mee op de proppen kwamen, was de oprichting van een oorlogsmonument, opnieuw als nagedachtenis aan de gesneuvelden.
Voor de uitwerking van dit idee werd zoals gewoonlijk een comité opgericht. Verschillende notabelen maakten deel uit van dit comité, om er enkele op te noemen: burgemeester Gustaaf Van Bogaert, notaris Dirix en majoor Constant Borin waarvan de zoon in de eerste wereldoorlog stierf.
Het comité werd opgericht in september 1922, had tegen einde oktober al 9 kunstenaars die een eerdere oproep hadden beantwoord en had eveneens een beslissing van de gemeenteraad op zak die de onmiddellijke oprichting van een dergelijk monument of gedenkteken goedkeurde.
De beslissing was evenwel niet met unanimiteit genomen aangezien enkele gemeenteraadsleden tegen het voorstel waren en liever hadden dat de gemeente zou wachten met een dergelijke beslissing tot er betere financiële tijden zouden aanbreken.
Uiteindelijk werd het ontwerp van beeldhouwer Eduard Vereycken en architect Jan Van Aperen gekozen.
Vereycken (Antwerpen 1893 – Herentals 1965) was in hoofdzaak beeldhouwer, maar was af en toe ook schilder, graveerder en glazenier. Hij ontwierp verschillende beeldhouwwerken, maar maakte toch een twintigtal herdenkings- en oorlogsmonumenten in gans België. Het grote monument op het Poelaertplein te Brussel vlakbij het Justitiepaleis is bijvoorbeeld van zijn hand. Een Christusbeeld van zijn hand behaalde zelfs in 1922 te Rome een gouden medaille.
Van Aperen (Den Haag 1876 – Antwerpen 16 april 1962) is een Antwerpse architect. Zijn naam doet bij de meesten waarschijnlijk geen belletje rinkelen, hoewel er enkele belangrijke Antwerpse gebouwen in art nouveau-tijdperk van zijn hand zijn. Een bekend bouwwerk is bijvoorbeeld het liberaal volkshuis Help u Zelve (rond 1900) in de Volksstraat. Een ander constructie die nog bestaat is de vormgeving van de spoorwegberm tussen Antwerpen Centraal en Antwerpen Berchem. Hij diende later ook nog een urbanisatieontwerp in voor Linkeroever en behaalde hiermee een derde plaats.
De levering en de plaatsing van het oorlogsmonument kostten 50.000 frank. Het geld hiervoor werd bijeengehaald via giften van particulieren, maar ook van subsidies van de provincie en het ministerie van Schone Kunsten. Zoals nu nog steeds regelmatig gebeurd en vroeger ook al voorviel, leken de kosten wat onderschat aangezien na de plaatsing de beeldhouwer 10.000 frank extra vroeg aan de gemeente (een toch niet gering bedrag gelet op de totale kost).
Eduard Vereycken kreeg 7 maanden om het kunstwerk af te leven en inderdaad de onthulling vond plaats tijdens de “Luisterrijke Feestelijkheden” in juli 1923, waarbij terzelfdertijd de afscheiding van Zwijndrecht van de provincie Oost-Vlaanderen en de aanhechting bij Antwerpen werden gevierd. Eén van de aanwezigen tijdens de plechtigheid was de Antwerpse gouverneur baron Van De Werve Van Schilde.
De linkerfoto is een postkaart, afgestempeld in 1928. De rechterfoto is niet gedateerd, maar is zeker genomen na de Tweede Wereldoorlog: u ziet de namen van de slachtoffers van deze oorlog op de zuil onder de beeldengroep.
Het gedenkteken is een zuil met aan elke kant een bronzen beeld. De 4 beelden stellen voor: een vertrekkende soldaat, een vluchtende vrouw met kind, een gemartelde burger en ten slotte een zegevierende soldaat met het nationaal vaandel. Dit alles bekroond met een omkranste helm. De zuil zelf rust op een voetstuk met vier schuine waarop dan links en rechts de namen van de gesneuvelden staan. De voorplaat draagt op zijn beurt het gemeentewapen met het opschrift “Hulde aan onze helden!” en de achterplaat maakt melding van de datum van inhuldiging, met de namen van het toenmalige college van burgemeester en schepenen. Dit alles stond reeds in detail uitgewerkt in de overeenkomst tussen kunstenaar en gemeente.
Hoewel oorspronkelijk bedoeld als monument voor WOI zijn later ook de namen van de gesneuvelden van WOII aangebracht op het arduinen tussenstuk.
Een nieuwe herinhuldiging gebeurde in september 2000 toen het monument van plaats was veranderd (oorspronkelijk stond het dichter richting de Oude Kroon). Sinds 2014 is het vastgesteld als bouwkundig erfgoed. De kans is groot dat iedereen er wekelijks, sommigen soms dagelijks, voorbij rijden zonder er echt aandacht voor te hebben.
Tekst en postkaarten: Peter Van den Eynde
Bronnen:
Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht deel 3, Gerda Raeymaekers, 2004, p. 123-124.
Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht deel 3, Gerda Raeymaekers, 2004, p. 440-449.
Lijsten met militaire- en burgerslachtoffers van beide wereldoorlogen.
Website www.waaserfgoed.be
Website www.zwijndrecht.be
Website inventaris.onroerenderfgoed.be
Website www.standbeelden.be