Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
De Blancefloerlaan begint aan het ronde punt van Zwijndrecht (met de Dwarslaan bij Basic-Fit) en loopt helemaal door tot aan de voetgangerstunnel op linkeroever. Hier worden net bij de grens met Zwijndrecht ingrijpende werken uitgevoerd. Tramsporen en de rijweg worden volledig heraangelegd en een nieuw Park & Ride gebouw wordt neergepoot.
Ideaal moment om deze baan eens van nader te bekijken. In dit portretje focussen we ons vooral op het deel op Llinkeroever.
Tot 1923 was het Vlaams Hoofd (Sint-Anneke) een gehucht van Zwijndrecht.
De verbinding tussen Zwijndrecht en haar gehucht aan de Schelde werd gevormd door de zogenaamde Rijsselsche baan (ook gekend als Chaussée Gand - Anvers op oude kaarten). Het tracé liep grotendeels gelijk met de huidige Verbrandendijk en de Blancefloerlaan. Alleen maakte de weg een bocht voor het toenmalige fort van Sint-Anneke om te eindigen in het centrum.
In de Middeleeuwen was er reeds een verbindingsweg van het noorden van het huidige Frankrijk via Gent (daarom ook Gentseweg) door het Waasland (via Haasdonk), richting het Vlaamse Hoofd. Hij gaat mogelijks terug op een heirbaan uit de Romeinse periode.
Die Gentse weg passeerde door Burcht en ging langs de Scheldedijk tot aan het veer van het Vlaams Hoofd. Een eerste vermelding van de Gent(se)weg is in 1524 wanneer de heer van Burcht tol vraagt op deze baan en dit om broodnodige herstellingen uit te voeren.
Wegens regelmatige overstromingen en disputen over het onderhoud voldeed de weg niet meer aan de noden van de 18de eeuw. Onder de Oostenrijkers zag men in de tweede helft van de 18de eeuw vele initiatieven in Vlaanderen om het toenmalige wegennet te verbeteren en dit dus ook in onze contreien. Rond de periode 1786-1788 werd de oorspronkelijke Gent(se)weg als verbindingsweg opzij geschoven en verloor deze dus zijn belangrijke betekenis als ontsluiting van het Waasland naar Antwerpen.
Het traject van de nieuwe Rijsselsche baan lag een pak noordelijker dan de oude weg, met onder meer de Verbrandendijk en de Blancefloerlaan. Om precies te zijn lag ze een tikje zuidelijker dan de huidige Blancefloerlaan. De huidige gebouwen van de Gazet van Antwerpen/Mediahuis staan er pal bovenop.
Op bovenstaande postkaart (niet afgestempeld) is de Rijselsche baan duidelijk zichtbaar in het midden boven. In tegenstelling tot de Blancefloerlaan was ze niet volledig recht tot aan de Schelde, maar maakte ze een bocht, te zien bij de achterste bomenrij.
Op het detailkaartje (topografische militaire kaart uit 1928) kan je die bocht beter zien. Die bocht is nu ongeveer te situeren net na het kruispunt van de Galgenweellaan en de Halewijnlaan met de Blancefloerlaan.
We bekijken het detail van de Rijselsche baan op het Vlaams Hoofd even op onderstaande kaart – het tracé volgt de stippellijn.
Het stuk tussen de Geldofstraat en richting het westen (Zwijndrecht) was maar beperkt bebouwd. Op dat deel vond in 1902 wel een bizar ongeval plaatst met een luchtballon. We verwijzen hiervoor naar het portretje van augustus 2015 . De gedenksteen waarvan sprake in dit portretje is ondertussen effectief niet meer terug te vinden aan het Steen maar wel op de Blancefloerlaan ter hoogte van het bedrijf Combori.
Informatie over de Geldofstraat zelf kan je trouwens vinden in het portretje van de maand juli 2020 .
De meeste belangrijke gebouwen lagen effectief langs de Rijsselsche baan op het (bijna) laatste deeltje van de weg waar deze een bocht maakt. Zo lag het schooltje, het klooster, de kerk (zie het kruis op het kaartje), het rijkswachtgebouw allemaal binnen dit gebied.
Het pijltje op dat kaartje toont een spie die gevormd wordt door de kruising van de Rijsselsche baan met de Geniestraat. Op die spie lag een café met de toepasselijke naam “In’t Spieken”.
Op onderstaande postkaart (niet afgestempeld) is deze spie en het bijhorende café duidelijk zichtbaar. Links vervolgt de Rijsselsche baan haar weg richting Zwijndrecht, rechts zie je de Geniestraat. Bemerk ook helemaal vooraan de tramsporen van de tramlijn H – A: Hamme-Vlaams hoofd (zie een artikel hieromtrent in het jaarboek 2020 van onze heemkring).
Het beeld bovenaan dit artikel toont nogmaal cafe “In’t Spieken” (afgestempeld in 1923). De tramsporen zijn op deze postkaart beter zichtbaar. Het schooltje is een beetje zichtbaar als gevel een paar huizen verder dan het café.
Links op de postkaart is net nog de voortuin zichtbaar van het klooster. Links van dit klooster lag dan de toenmalige kerk.
De kerk en het klooster (welke dus iets achterin lag achter de tuin) waarvan eerder sprake zijn op volgende postkaart (niet afgestempeld) beter zichtbaar. Een stukje van de Rijselsche baan is net zichtbaar. Op de postkaart is duidelijk te zien dat de kerk iets hoger ligt dan het maaiveld, want je moest de trap nemen tot aan het portaal. Bij het opspuiten van linkeroever was de kerk één van de laatste overgebleven gebouwen en lag deze in een put!
Als we de Rijsselsche baan verder richting centrum Vlaams Hoofd aflopen passeren we nog de Rijkswacht. Bij afbraak van dit gebouw verhuisde de Rijkswacht naar de Fortlaan in Zwijndrecht net voorbij het huidige station. Dit stukje van de Rijsselsche baan was een mooie dreef met bomen langs weerskanten.
Ook de ingang van het fort lag langs dit dreef-gedeelte van de Rijsselschebaan zoals op onderstaande postkaart duidelijk te zien is (let ook op de stempel uit 1923: eentje specifiek voor het Vlaams Hoofd en dus geen van Antwerpen).
Eenmaal in het centrum van het gehucht Sint-Anneke loopt de Rijsselsche baan nog langs de toenmalige kazerne om achter het plein door te lopen en te stoppen, zoals we kunnen merken op onderstaand detailkaartje.
Onderstaande postkaart (niet afgestempeld) toont het plein met de herberg A la rose” en de kapel, vermoedelijk beide behorende tot de oudste gebouwen van het Vlaams Hoofd. De Rijsselsche baan passeerde A la Rose langs achter en de kapel langs voor.
De baan zelf eindigde bij het Palinghuis. Op onderstaande postkaart (afgestempeld 1905) zie je net nog het einde (of het begin) van de Rijsselsche baan aan de rechterkant van de herberg.
De bouw van het gebouw van de voetgangerstunnel betekende meteen het einde van de Rijsselsche baan omdat een deel van de weg plaats moest ruimen voor de ingang van dit gebouw.
Tekst en postkaarten: Peter Van den Eynde
Bronnen:
- De Potter F. en Broeckaert J., Geschiedenis Gemeenten - Arrondissement St.-Niklaas deel 4 , 1881.
- Lauwers F., Oud Sint Anneke herleeft, 1983.
- Poppe O., Lief en leed op het oude Sint-Anneke, 1988.
- Verelst D., Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht deel 1, 1990.
- Lauwers F., Antwerpen – Een terugblik en op Sint Anneke mosselen, 2002.
- Kockelberg G.K., Terugblik… Zwijndrecht, Burcht en St-Anneke, 2006.