Beschermde woning Polderstraat 12
De gemeente Zwijndrecht kent 5 officieel beschermde gebouwen of monumenten: de Heilige Kruis kerk, de Oude Pastorij, het huis van Jan Baptist Tassyns (Polderstraat 2), het huis aan de Polderstraat 12 en de Defensieve Dijk. De kerk, de Oude pastorij, huize Tassijns en de Defensieve Dijk (ook gekend als Halve Maan) zijn goed bekend maar wat is er geweten van het huis Polderstraat 12?
Boven de deur van het mooie huis staan de initialen F.S. gebeiteld in het linteel. De huidige eigenares en Dirk Verelst, van de cultuurdienst, wisten te vertellen dat het kan slaan op twee personen mdie Frans of François Smet heetten én beiden in Zwijndrecht gewoond hebben.
De eerste Frans Smet, chirurgijn-vroedman van beroep, kan degene zijn die samen met de bekendere Jan Baptist Tassyns, tijdens de franse tijd, in de gemeenteraad zat. Zijn huis werd in de nacht van 19 oktober 1798, ten tijde van de Boerenkrijg, leeggeplunderd door de Briganden. Na het overlijden van Tassyns in 1799 werd, na veel politieke strubbelingen, Frans Smet tot burgemeester (of "agent municipal") aangesteld. Maar net zoals Tassyns, kreeg Frans Smet ook te maken met de streken van De Kever, de toenmalige kantoncommisaris. Hij was eerst burgemeester van 22.02.1796 tot 06.07.1976. Hij werd toen vervangen door Jacques Bernard De Decker. In 1797 werd hij, als "adjoint" (gemeenteraadslid), beschuldigd van het verbieden van de Sint Machutusbegankenis en ook hij ontsnapte niet aan de streken van De Kever. Deze beschuldigde hem van allerlei zaken doch Smet kreeg hier de steun van de Zwijndrechtse bevolking en werd vrijgesteld. Vanaf maart 1800 werd hij terug aangesteld tot "agent". Het is evenwel niet duidelijk tot wanneer hij dit ambt uitoefende.
De tweede Frans Smet heette voluit François Jacques Smet en was landbouwer van beroep. Ook hij was burgemeester van onze gemeente. Tussen 1855 en 1872 (dus gedurende 17 jaar) was hij burgemeester en tussen 1888 en 04.03.1889 nam hij dit ambt terug op. Vanaf 29.03.1889 werd hij opgevolgd door z’n naaste buur Jan Baptist Van Goey.
Raymond De Groodt, historicus en Zwijndrechtenaar van geboorte, schreef een "Geschiedenis van Zwijndrecht en Vlaams Hoofd". Hierin neemt hij een plan van Zwijndrecht uit 1781 over. De "Figuratieve Caerte van Zwijndrecht" werd getekend door Petrus Stynen, officiële landmeter bij de Raad van Vlaanderen en de Raad van Brabant. De Polderstraat valt hier onder de wijk “Kerkencauter”. De huizen met de huidige nummers 2 en 12 staan hierop ingetekend. Huis n° 2 is, volgens de toegevoegde index, het “huis van den baljuw”, van Tassyns dus en huis n° 12 was van Frans Smet.
In de "Buurtwegenatlas van Zwijndrecht" uit 1844, staat de Polderstraat ingetekend en het huis met n°12 ook. In de index van de eigendommen staat geschreven dat het huis eigendom was van de Wde. Smet.
De vorige eigenaar, mr. en mevr. De Meulenaere-De Smedt, kochten het huis in de jaren ’70 van vorige eeuw van notaris De Puydt (uit Rupelmonde). Zij menen te weten dat er een smeedwerk boven de deur zat waarin het jaartal 1765 stond. De huizen van Tassyns, het huis Polderstraat 12 en huize Van Goey (nu het OCMW-gebouw) zouden allen rond dezelfde tijd gebouwd zijn. De naam van de bouwheer is tot nu toe onbekend. Het huis zelf is van zeer stevige makelij, met hoge plafonds met mooi stucwerk rond de verlichtingselementen. Elke kamer had een ander motief in stucwerk meegekregen: duiven in de hal, rozen in een andere kamer.
In de tuin stond er een pomphuis. Hier werd het water, nodig voor was, plas en koken, opgepompt. Initieel was er geen keuken of badkamer in het huis.
In tegenstelling tot het huis Tassyns had dit huis geen bakhuis in de tuin. Het is niet geweten of het er ooit geweest is of het tegen toen al afgebroken was.
Hoewel de plafonds iets meer dan 3 meter hoog waren, was het huis zeer goed te verwarmen aangezien het zeer dikke muren had en gekaleid was aan de buitenkant. Kaleien is een techniek waarbij een dunne laag pleisterkalk met een borstel op de muren aangebracht wordt. Dit werd vroeger om de 2 jaar herhaald zodat er op de lange duur een dikke laag pleister op de muren lag. De kalei zelf is zeer dampopen en dus was het huis gevrijwaard van vochtinsijpeling. Voor het huis ligt een diepe voortuin van 25 m.
Volgens mevrouw De Meulenaere was het mooiste dat er in de lente kon gebeuren een tas koffie drinken op de drempel van het huis en naar de bomen in de voortuin kijken.
Het huis was niet enkel in gebruik als woonhuis. Tijdens WO2 werd het ook gebruikt als leslokaal voor de aangenomen gemeenteschool. De school van het klooster was gebombardeerd tijdens de oorlog en dus moesten de lessen ergens anders doorgaan.
De bescherming als monument had heel wat voeten in de aarde want gebonden aan héél véél voorwaarden. De nodige werken mochten enkel uitgevoerd worden door erkende, toegewezen aannemers. Het is er uiteindelijk toch van gekomen, samen met de Heilige Kruiskerk en de Oude Pastorij.
Naast de 4 monumenten die onze gemeente kent, is er ook nog "bouwkundige erfgoed". Een lijst hiervan vindt u onder www.inventaris.onroerenderfgoed.be. Klik dan door op “bouwkundig onroerend goed” en dan zoekt u onder Zwijndrecht of Burcht. Helaas is deze lijst niet up-to-date maar wel de moeite waard om te kijken wat er nog aan moois in onze gemeente bestaat.
Hebt u nog herinneringen aan lessen in het huis Polderstraat 12? Misschien hebt u er zelf nog gewoond? Weet u nog mooie dingen te vertellen over dit huis? Laat het ons gerust eens weten!
Bronnen:
Mevr. Roothooft (huidige bewoonster).
Mr. en mevr.De Meulenaere-De Smedt (vorige bewoners).
Dirk Verelst (cultuurbeambte gemeente Zwijndrecht).
Dirk Verelst, Geschiedenis van Zwijndrecht, deel 2.
Buurtatlas van Zwijndrecht, dienst Ruimtelijke Ordening, gemeente Zwijndrecht.
Raymond De Groodt, Geschiedenis van Zwijndrecht en Vlaams Hoofd, archieven HKZB.
Tekst: Mireille Schaekers
Foto: Chris Vander Straeten