Portretje Januari 2025: De Heirbaan

De (Heir)baan vóór de Eerste Wereldoorlog

Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.

De Heirbaan is één van de oudste straten van Burcht en vormde lang de enige bestrate verbinding tussen Burcht en de rest van het Waasland. De loop van de Heirbaan strekt zich met die benaming uit tot in Haasdonk en onder andere benamingen nog veel verder.

 De huidige locatie van de besproken woningen.

Mijn kleuterjaren speelden zich voornamelijk af in het ouderlijk huis op de Heirbaan 125 , naast ‘Rieke den beenhouwer’- Van Hove (1). Aan de hand van moeder ging ik al eens mee om boodschappen, echter nooit verder dan de eigen omgeving (de baan), die toen naast tientallen cafés waar wij nooit kwamen, ook de meest noodzakelijke buurtwinkels telde. Recht tegenover ons in het huis nr. 110(2) woonde ‘Mieke Laan’ (haar echte familienaam heb ik nooit gekend) die gehuwd was met Fons Dobbeleir. Mieke baatte een coöperatieve winkel uit - eerst Kavee, later Coop – van rode origine, waar je bijna alles kon kopen. Ik lag daar goed in de markt, zodat ik al eens achter de toog mocht snuisteren en soms ook mocht helpen aanvullen. Ik herinner mij nog goed hoe ik met mijn handen in de bakken met ‘droge voeding’ mocht graaien (maïs, droge bonen), hoe de verse koffie rook en hoe ik gefascineerd toekeek hoe ze (met de hand) kaas sneed en afwoog op de ouderwetse weegschaal. Mieke was een vriendelijk mens.. Ze waren daar overtuigd socialist en op feestdagen werd de rode vlag uitgehangen. Fons was bij de socialistische fanfare maar zou vrij vroeg overlijden.

Mijn ouderlijk huis, nr 125 - bevond zich ter hoogte van de vrachtwagen geladen met kolen (het huis met het witte balkonnetje). Het huis met luifel is de winkel van Nelleke Brack. Het café aan de overkant, helemaal links, is café Welvaart van ‘Marie van de fat’ met het dansorgel.
Bemerk midden de straat de tramsporen van de lijn Hamme-Antwerpen met de elektrische bovenleidingen. Meer naar Kruibeke op bemerk je het grote hekken voor de villa van de familie Bansbach.

Daarnaast in 112 (3) was een winkel van breigoed en garen (mercerie) van Stan Embrecht en Paula De Cleen (daarvoor hadden haar ouders reeds deze winkel gedreven). De dochter, Maria zou later huwen met Willy Bettens, mijn leraar uit het 4e leerjaar en een bekend plaatselijk voetballer bij FC Waaslandia en later directeur van de Broedersschool.
Een paar huizen verder naar rechts kwam je aan een kleine vrijstaande villa met een groot hekken aan de straatkant. Dit was het huis van de familie Bansbach(4).

Rechtover de Brouwerstraat was, naast de ingang van Waaslandia (5) en (uiteraard) een café(6) ook een schoenwinkel van De Wolf(7), met daarnaast een burgershuis waar men ’s zomers ook terecht kon voor ijskreem bij Elvire. Verderop aan dezelfde straatzijde, bijna rechtover de Gazetstraat was er ook nog een (kleine) bakker(8), toen Verlent, maar deze winkel werd later enkele keren doorverkocht en veranderde telkens van naam.

Tussen de kleuterschool en de Lindenstraat (nu Boskouter) bevonden zich nog enkele cafétjes(37) en een beenhouwer (Roger Cole) (38) . Op de hoek had je café Lindenboom (39), van Frans en Victorine Vinck-Donckers. In vroeger tijd was daar ook nog een kleine feestzaal aan verbonden. Frans was jarenlang schepen in Burcht en provincieraadslid. Doch in mijn kleutertijd was dit stukje Heirbaan ‘ver weg’.

Café De Lindenboom op de hoek van de Heirbaan en de Lindenstraat (nu Boskouter) tijdens het interbellum.

Aan onze zijde van de straat was er langs rechts een beenhouwer (Rie Van Hoof) (1), daarnaast nog de winkel van De Coninck(9) waar je vooral zuivelproducten kon kopen - van kaas tot… Op de hoek van de Brouwersstraat was er de groentenwinkel van Bervoets (10) waar je (belangrijk!) ook terecht kon om een telefoon te plegen. Slechts enkele mensen hadden toen telefoon thuis en in een belendend kamertje hing een grote zwarte telefoon tegen de muur. Daar kon je tegen betaling dus telefoneren. Maar waarom zou je in die tijd? Dochter Liliane zou later nog voor de SP in de gemeenteraad zetelen en schepen worden.

Op de andere hoek van de Brouwerstraat had je een (here)boer-melkventer Meersman(11). Belangrijk is dat deze boer op 11 november (feest van St. Maarten) ook St. Maarten gestalte gaf, gekleed in het uniform van Romeins officier, op een van zijn paarden. Verderop in de straat had je aanvankelijk ook een horlogemaker/Juwelier Van Havenbergh(12). Spijtig genoeg verloor zijn eerste echtgenote op vrij jonge leeftijd het leven bij een smartelijk ongeval. Daarnaast was er voor die tijd een erg grote meubelwinkel (Mon De Maeyer)(13) die ook nog zelf meubels maakte maar ook over een grote toonzaal beschikte. Recht tegenover Bakker Verlent had je ook nog een andere groentenwinkel De Maeyer(14). Daar kwamen wij voorbij als we naar het wijkschooltje (kleuterschool), togen. De zoon van De Maeyer zou later een nieuwe, grotere groentenwinkel (15) openen aan de andere zijde van het kruispunt met de Gazetstraat.

Aan de opsomming kan je merken dat het de kleine middenstand juist na de oorlog best voor de wind ging. Maar dit was nog maar de helft van het overzicht. Laten we de straat langs links van ons huis eens onder de loep nemen. Aan de overzijde, naast Mieke Laan, naar links, was een café, kolenhandelaar (Van Puymbroek)(16). Daarnaast nog een café De Toekomst - later Welvaart (Marie van de Fat) dat over een orgel beschikte, dat bij feestelijkheden tot diep in de nacht door de ganse buurt kon beluisterd worden.(17).
Daarnaast kwam ‘den Dam’ (18) uit, een weg tussen het café en de elektriciteitscabine die enerzijds naar ‘den acid’ (19) (stortplaats van een witte substantie die afkomstig was van de Guanofabriek die aan de straatkant een aantal proefvelden had om de meststoffen in het veld uit te testen en promotie te maken), waarvan wij achteraf vermoedden dat het niet al te best voor de gezondheid was en waar we niet mochten komen.
Weer iets verder lag ‘de pacht’: de gemeentelijke stortplaats waar onze directe gebuur Frans ‘De Kokkel’ regelmatig zijn ronde deed en alles wat verkoopbaar was, meebracht en stockeerde achter in zijn tuin. De stortplaats (20) werd later gesaneerd en maakte plaats voor de sportaccommodatie van ‘De Wallen’ en een basketbalpleintje.

‘Den Dam’ vanaf de Scheldeboord naar de Heirbaan toe. Rechts de vroegere pacht, na sanering en voor aanleg van de sportvelden ‘De Walen’. De hoge populieren in de achtergrond boorden de Heirbaan af.

De bocht in de Heirbaan waar later de winkel van Gijselinck kwam. In de verte links de aansluiting met de Dorpstraat.
De foto is genomen tijdens de stoet bij de bevrijdingsfeesten in 1944.

Vlak voor het Kapelleke was er nog een café/ duivenlokaal (40).Verderop stond dan het huis van Dokter Vernimmen ( 21) en was er ook nog een beenhouwerij (22) . Veel verderop, naast enkele cafés, had men de winkel van Gijselinck (23) , loodgieter en ijzerwinkel, later uitgebreid met geschenkartikelen.
In de lange rij kleine huisjes tot aan het Kapelleke (kruispunt Heirbaan, Vrijheidstraat Kapelstraat) bevonden zich een gazetwinkeltje (24) , en een klein verkooppunt van de bakkersfirma Bossyns uit Antwerpen (25) , maar dit heeft niet zo lang geduurd.

Opnieuw terug naar ons huis op nummer 125, zelfde straatkant, richting dorp: een winkel (voornamelijk snoep) van Nelleke Brack (26), waar je gans het jaar door ook aan touwtjes kon trekken die telkens een ‘verrassing’ opleverden (meestal prullen of snoep). Daarnaast… een café (de Karrepat) (27) – wat verder een verf- en behangerswinkel van Fiel De Mulder(28) en bijna op de hoek van de Kampstraat een tabak- en likeurwinkel, tevens bieruitvoerder Bryssinck (29).
Rechtover Dokter Vernimmen was een tijdje de verf- en behangerswinkel (30) van Octaaf Meyntjens (later Burgemeester en Senator voor de Volksunie), voor hij verhuisde naar de Kruibeeksesteenweg. Iets verder het café van Pierre Duerinck, (31) dirigent/muziekmeester van de K.K. Fanfare Eendracht, en dus ook lang lokaal van de fanfare.
Nog iets verder bakkerij Van Hal (later De Beule) – altijd gekend voor zijn goede patisserie (32) .

De Koninklijke Katholieke Fanfare Eendracht voor hun lokaal op de Heirbaan.

Bijna rechtover Gijselinck had je nog een petten- en hoedenwinkel van Marie Dobbeleir-Embrecht (33) en in de draai cinema Flora (34). Verderop nog een tweetal cafeetjes (35) en dan waren we weer aan ’t Kapelleke (36).

Zaal Flora, die later na de 2e wereldoorlog cinema werd. Thans gekend onder de benaming Cinema4you.

De straat werd doorsneden door de sporen van de tram Hamme- Antwerpen die regelmatig ons huis passeerde en o.a. een halte had aan de Brouwerstraat. Door het feit dat er nog niet zoveel autoverkeer was waren er gelukkig ook niet gauw ongevallen met de tram, die ook niet met grote snelheid de baan volgde. Wel liet hij ter waarschuwing af en toe een signaal horen door de toeter op het dak.
Behalve het feit dat deze straat een van de drukste en langste doorgangswegen was van Burcht, dient toch aangestipt dat de autochtone bewoners elkaar jaarlijks vonden in een wijkkermis. ‘Kermis’ niet in de betekenis van draaimolens en andere kraampjes, maar wel met stevige drinkgelagen, (boog)schietingen, kaartwedstrijden, volksspelen zoals zaklopen, zeepstaak en… een ‘serieuze wandeling’. Dit was een verkleedpartij waarbij de deelnemers op een bepaalde dag in een kleine stoet (van café naar café) door de straat trokken met prijzen voor de mooiste, de origineelste, … Uiteraard werd er dan ook telkens een wijkburgemeester verkozen. Die had niet zoveel te doen, maar op het einde van de kermis had hij heel veel moeite om zijn huis terug te vinden…

De tram Hamme-Antwerpen ter hoogte van de Kruibeeksesteenweg. In de achtergrond de aansluiting met de Heirbaan.

Nadat de tram vervangen werd door een busverbinding en het doorgaand verkeer sterk toenam werd de straat gevaarlijker. De winkels en de meeste cafés verdwenen mettertijd. Vele huizen kregen een ander aanschijn of werden vervangen door appartementen, zoals de villa van Bansbach. De Heirbaan is allang ‘de baan’ niet meer.

Tekst: Robert Embrecht.