Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
Tijdens de 11 novemberherdenking van 2022 werd het hernieuwde erepark voor de burgerlijke slachtoffers die omkwamen bij de slag van Zwijndrecht onder de aandacht gebracht. Dit parkje lag er al vele jaren onverzorgd bij. De betonnen kruisjes waren verdwenen of sterk aangetast. De gemeentelijke groendienst en openbare werken wisten met enkele eenvoudige ingrepen het parkje om te bouwen tot een echt erepark.
De Zwijndrechtse grafmaker had het heel druk na 19 mei 1940. Hij, wellicht bijgestaan door helpers, moest in de daaropvolgende week heel wat grafputten delven. Er moesten immers 31 burgerlijke slachtoffers, 29 Belgische soldaten en 13 Duitse soldaten een laatste rustplaats vinden. De burgerlijke slachtoffers werden allemaal samen begraven op één rij. Mogelijk was dit ook het geval voor de militaire slachtoffers.
De Duitse soldaten werden na april 1942 opgegraven en wellicht overgebracht naar het Schoonselhof. Na 1945 werden ze allemaal herbegraven op de Duitse begraafplaats van Lommel1 samen met 39.000 anderen.
De Belgische soldaten werden na het beëindigen van de veldtocht één voor één ontgraven en met de nodige toestemmingen overgedragen aan de familie. Twee van deze soldaten werden niet opgevraagd door de familie en werden eind juni 1964 opgegraven en vonden een laatste rustplaats op de Militaire Begraafplaats in Leopoldsburg2.
Zoals vermeld werden de burgerlijke slachtoffers in één lange rij begraven. Enkel Honoré (Leon) Verhelst lag daar niet tussen. Zijn lichaam werd pas ontdekt op 30 mei op de zandvlakte van Imalso en hij werd elders op het kerkhof begraven. Verschillende graven van deze burgerslachtoffers werden later opgegraven en elders herbegraven. Camille Verhelst, Eduard (Petrus) Van Wauwe, Henri Geerts kregen zo een definitieve rustplaats bij hun echtgenotes. Carolina Pollet werd herbegraven in Wilrijk (1940). Begin januari 1941 werden de 3 gebroeders Van Dievoet overgebracht naar de begraafplaats van hun woonplaats Sint-Lenaarts.
Vermoedelijk werden allen begraven met een eenvoudig kruisje op hun graf. Mogelijk werden deze in 1946 vervangen door een betonnen kruisje met naamplaatje. Sommigen kregen een grafzerk: Juliana Beerens, Jozef en Edmond Van Esbroeck en Petrus Messagie. Frans Melsen kreeg een Nederlands oorlogsgraf omdat hij in De Klinge was geboren en de Nederlandse nationaliteit bezat.
De tijd deed zijn werk. De perkjes werden sporadisch onderhouden, de naamplaatjes verdwenen, de betonnen kruisjes takelden af, braken af, werden verwijderd… Deze verwaarlozing werd ook opgemerkt door een gemeenteraadslid. Men besloot in 2008 om het perk op te kuisen en een bord te plaatsen met daarop de namen van de slachtoffers. Helaas werden vijf namen niet op het bord geplaatst3.
Het ereperk zoals het er vroeger bij lag
In het kader van het project ‘Graven van lokaal historisch belang’ werd beslist om aan graven van oorlogsslachtoffers bijzondere aandacht te geven. Zonder de erkenning als dusdanig af te wachten, werden de resterende graven hersteld. De graven met een grafzerk werden behouden. De betonnen kruisjes (al of niet verdwenen) werden vervangen door een gegoten betonnen opstaande steen of stèle. Een naamplaatje geeft de naam weer van het slachtoffer met geboorte- en overlijdensdatum. Het Nederlandse grafmonument voor Frans Melsen diende hierbij als voorbeeld. Het geheel oogt sober en is onderhoudsvriendelijk.
Spijtig genoeg werd in deze rij ook een grafsteen geplaatst voor Henri Geerts. Dat is een vergissing aangezien dit slachtoffer na enige tijd werd herbegraven bij zijn later overleden echtgenote.
Een vreemd graf in deze rij van burgerslachtoffers van 19 mei 1940 is dat van Willy Braem. Deze achtjarige jongen kwam om toen een V-bom neerstortte nabij het Fort van Zwijndrecht op 25 oktober 1944. Hij werd aanvankelijk begraven in het perk van de kindergraven. Toen de concessie verstreek en het graf mogelijk wat later zou geruimd worden, kreeg zijn vader Arthur de toestemming om het graf te verplaatsen naar het perk van de oorlogsslachtoffers4.
De heraanleg van het perk is een waardig eerbetoon aan de onschuldige oorlogsslachtoffers geworden. Als enkele kleine aanpassingen worden gerealiseerd, is het perk ook historisch juist. Dat het graf van Willy Braem niet in de context staat, doet hierbij weinig ter zake en kan toegelicht worden.
De herinnering aan de dramatische gebeurtenissen op 19 mei 1940 mag nooit uit het oog worden verloren.
Tekst: Dirk Verelst
Bron: D. Verelst, 19 mei 1940: de slag om Zwijndrecht in Jaarboek 2020 Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht, blz. 25-93.
Noten:
1 Een bezoek aan Duitse begraafplaats in Lommel (Dodenveldstraat) is de moeite waard. Het ligt op een fietsknooppunt. Er is een ruime parking en merkwaardig genoeg ook een cafetaria. Je kan namen van soldaten opzoeken. Het is een indrukwekkende vlakte met eenvoudige betonnen kruisjes.
2 Ook deze begraafplaats is te bezoeken op de hoek Koning Leopold III laan en Koningin Louise Marielaan. De begraafplaats lijkt lichtjes verwaarloosd. In de onmiddellijke buurt zijn nog andere begraafplaatsen verbonden aan Wereldoorlog II.
3 De namen van één van de gebroeders Van Dievoet ontbreekt, samen met Eduard Van Wauwe, Camille Verhelst, Honoré Verhelst en Caroline Pollet. De naam van Callaey staat er als Gallaey.
4 Gemeentehuis Zwijndrecht, Archiefdoos 5017.