Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
We moeten het onderscheid maken tussen het Neuzenbergbos enerzijds en het Calbergbos anderzijds. Het Calbergbos is staatsdomein en ontstond op een spontane wijze na de afbraak van de kazerne in 1975. Het Neuzenbergbos ontstond op de plaats waar de fabriek UMAL stond.
De woning van Pieter De Montmorency te Burcht - kaart mid 16° eeuw.
De naam Neuzenberg verwijst naar een groot domein met daarop een woning. Het domein kreeg het zwaar te verduren door de oorlogssituatie op het einde van de 16de eeuw. Het domein was toen in handen van Pieter de Montmorency. Het gebouw overleefde dit niet, maar de gronden bleven wel één geheel. Het was wellicht een landbouwbedrijf dat we tot het einde van de 18de eeuw kunnen volgen. In 1938 vestigde zich Usines Ernest Tordoir er. De fabriek verwerkte aluminium tot allerlei gebruiksvoorwerpen. Er komt snel een naamsverandering in UMAL, Usines et Manufacture d’Aluminium et ses Alliages. Iets later wordt het ook duidelijk dat Charles Somville achter dit bedrijf zat. Hij was reeds eigenaar van de Laminoirs de l’Escaut (1933), een aanpalende fabriek waar aluminiumhalffabrikaten werden gemaakt. De ene fabriek kon dus leveren aan de andere. UMAL raakte in de problemen vanaf 1965 en werd failliet verklaard eind 1973. Er werkten toen nog 126 personeelsleden. De gemeente kocht het terrein in 1974. De bedrijfsgebouwen werden twee jaar later afgebroken.
De aanvankelijke plannen om er een woonwijk op te bouwen werden opgedoekt. De braakliggende terreinen met een zeer diverse grondsamenstelling bleven kaal achter. Hierin kwam pas verandering toen op 1 april 1984 een grootschalige boomplantactie plaatsvond. Schoolkinderen plantten er in samenwerking met het gemeentebestuur, de buurtbewoners en het huidige Natuurpunt honderden wilgen, elzen, eiken en lijsterbessen. Er ontstond een grote diversiteit.
Topografische kaart met de fabriek UMAL en de kazerne Luitenant Calberg. - kaart rond 1970.
Het aanpalende Calbergbos was aanvankelijk een landbouwzone waar in 1901 de NV Aciéries Belge de l’Escaut twee fabrieken wou oprichten: een linoleum- en een staalfabriek. Vermoedelijk werd enkel de linoleumfabriek volledig opgebouwd. Een brand in 1905 luidde het einde in. In 1906 volgde het faillissement. De gebouwen werden enigszins opgeknapt, want in 1914 werd het gebouw door de Duitsers ingericht als kazerne. Na Wereldoorlog I kocht de Belgische staat het gebouw en de gronden en werd daar de kazerne van de pontonniers (voorloper van de Genie) in ondergebracht. Ze droeg de naam Luitenant Calbergkazerne.
Luitenant Calberg (1889-1917) was een mijningenieur die als vrijwilliger dienst deed in het leger. Hij werd ondergebracht bij de pontonniers en gaf leiding aan het bewaken van het sluizencomplex in Nieuwpoort. Daar werd hij getroffen door een kogel. Hij overleed aan zijn verwondingen op 16 oktober 1917.
De kazerne bleef in gebruik tot 1956. Maar het duurde tot 1975 vooraleer men begon aan de afbraak. Het laatste gedeelte werd deskundig opgeblazen door de Genie. Enkel een wachthuisje overleefde alles. Zonder menselijke inmenging ontwikkelde zich daar een bos op een eerder geaccidenteerd terrein.
Het ganse gebied werd in 2001 groen ingekleurd op het bijzonder plan van aanleg, waardoor er niet meer kan gebouwd worden. Elk bos is ongeveer 4,5 ha groot. Enkele wandelpaden doorkruisen het gebied.
Het Neuzenbergbos groeide uit tot een vlinderparadijs met uitzonderlijke soorten zoals het bruin blauwtje en de Sint-Jacobsvlinder. De aanwezigheid van het Jacobskruiskruid is daar niet vreemd aan. Een andere uitzonderlijke plant is de bijenorchis.
In het Calbergbos kreeg de natuur vrij spel waardoor een vegetatie ontstond met vooral berken, zwarte els en wilgen.
Tekst: Dirk Verelst
Bronnen:
D. Verelst, Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht, 1990, deel 1, bzl. 183-185.
www.natuurpuntwaasland.be/neuzenbergbos
www.effenweg.be/Neuzenbergbos
Voor meer info over UMAL: M. Schaekers, C. Vander Straeten, UMAL: een grote fabriek in een klein dorp, in Jaarboek Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht 2013, blz. 84-103.
Voor meer info over de kazerne Calberg: zie Portretje Mei 2015 op deze website.