Het 'Hof van Beieren' werd herdoopt tot 'In de graaf van Vlaanderen'.
Deze foto van de gebouwen dateert uit 1931 (bron: privé-archief Van Goethem H.)
Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
Ooit was Zwijndrecht een dorp met heel wat cafés. Een café was een ontmoetingsplaats, waar het leven van alle dag besproken werd. Het was soms ook de enige bron van inkomsten voor een weduwe: haar man, meestal de enige kostwinner, was weggevallen, maar de rekeningen bleven komen. Bier en andere dranken verkochten altijd goed.
Maar soms was een café ook een ‘goede tweede’ naast een andere activiteit. Waarschijnlijk was dit het geval bij het verdwenen café ‘In de graaf van Vlaanderen’. Maar dit was de tweede naam voor het café. Het café stond tot 1934 aan Verbrandendijk 83, nu in de omgeving van de sportterreinen van Turksport en de trage weg tussen de Verbrandendijk en de Zandstraat. Maar z’n geschiedenis is veel ouder.
Ferrariskaart ongeveer 1770 (bron www.geopunt.be).
De Verbrande Dijk was toen nog niet doorgetrokken tot het dorp en eindigde aan de rand van het vroegere Laarfort.
De pijl duidt de locatie van de herberg aan.
Op de Frickx- en Ferrariskaarten kan men de ruïne Laarfort bemerken. De toenmalige Groene Dijk, die later tot Verbrande Dijk hernoemd werd, liep met een kronkel langs dit vroegere fort. Net voor de ingang van het fort lagen enkele gebouwen. Er wordt aangenomen dat dit vroegere fort onder de Spanjaarden opgericht werd rond 1638. Het vormde samen met een militair gebouw in Burcht en een andere op de Blokkersdijk, tegen de Schelde, voor de verdediging van de Linkerscheldeoever. Waren de gebouwen die voor dit fort lagen onderdeel van een boerderij, al dan niet met een herberg? Was het een wisselplaats voor paarden en diende het daarnaast ook als postkantoor? Er stond een bareel over de weg. Moest men hier tol betalen?
Het verhaal gaat dat de toenmalige hertog van Beieren, keurvorst Maximiliaan Emmanuel II van Beieren, er eens overnacht zou hebben. Deze keurvorst leefde tussen 1662 en 1726. Als het waar is dat Maximiliaan Emmanuel er overnachtte, dan bestond de herberg al langer.
Het bestaan van de herberg met de naam “In de Hertog van Beieren” of “Den Hertog van Beieren” is wel degelijk bewezen. Er bestaat een lijst met uitbaters van deze herberg tussen 1756 en +/- 1800. Welke bron wordt hier aangehaald?
De Verbrande Dijk liep in 1909 door de ruïne van het Laarfort (bron: gemeentearchief Zwijndrecht).
Rond 1778 werd de Groene of Verbrande Dijk rechtgetrokken. Op de kaart uit de buurtwegenatlas uit 1841 is dit duidelijk merkbaar: de weg loopt dwars door de restanten van het Laarfort maar de gebouwen die vroeger aan de kronkelweg lagen, zijn nog steeds zichtbaar.
In ieder geval helpt de kadasterkaart van Popp uit 1870 ons een beetje verder. In dat jaar was Geldof Franciscus, herbergier uit Zwijndrecht, eigenaar van het perceel B996 waarover we het hier hebben. Hij had op dit perceel een huis staan en op de naburige percelen had hij nog een drietal tuinen (fruit- en moestuinen) in eigendom. Geldof stond steeds ingeschreven als landbouwer en er werden ook geen patentrechten op zijn naam als herbergier teruggevonden. De vraag blijft dus bestaan of er toen al (terug?) een café opengehouden werd in de gebouwen. Geldof overleed in 1902 maar voorheen was hij al naar de Neerstraat verhuisd om daar verder te gaan boeren. Heeft hij de gebouwen aan Verbrandendijk verkocht? In alle geval komt na hem Carolus Ludovicus Schaekers er met zijn gezin wonen. Deze persoon staat wél ingeschreven als landbouwer-herbergier. Eigenaardig genoeg stonden er ook geen patentrechten op zijn naam. Carolus Ludovicus Schaekers overleed in 1901, maar enkele jaren daarvoor, vanaf 1897, werden de gebouwen overgenomen door z’n schoonzoon Franciscus Van Landegem. Nog steeds werden er geen patentrechten voor de toenmalige herberguitbater teruggevonden. Volgens Raymond de Groodt werd het café uitgebaat of stond het op de gronden van het historische gebouw met dezelfde naam.
Toen in augustus 1914 het Duitse leger België binnentrok, werden er veel Duitse namen in het openbare leven, als vorm van patriotisme, aangepast. Tegen 1917 kon men toen een pint gaan drinken in café ‘In de Graaf van Vlaanderen’ in plaats van ‘In de Hertog van Beieren’. Een van de zaken, die de toenmalige bezetter invoerde was een belasting over de horeca. In die jaren was de herbergier trouwens Andreas Meul. Hij nam het café en de overige gebouwen over van Van Landeghem. Van wanneer deze overname dateerde, is nog op te zoeken. Na diens overlijden in 1918 nam Eduard Smet, die hertrouwde met de weduwe van Andreas Meul, de zaak over. Waarschijnlijk waren zij pachters, daar bij de onteigening van de gronden op 22.04.1932 als eigenaar Richard Orlent, brouwer te Zwijndrecht, vermeld werd. Tegenpartij was hier de Imalso. Op deze gronden zou later de Dwarslaan hier aangelegd worden. In februari 1934 was er nog niets gebeurd inzake afbraak van de gebouwen. Eduard Smet vroeg toen aan Imalso of hij ‘In de graaf van Vlaanderen’ toch niet verder kon pachten, tegen de mooie som (voor die tijd toch!) van 2000 Belgische frank per jaar. Helaas nee: de onteigening en verdere werken zouden doorgaan zoals gepland. Het gezin woonde toen al aan de Polderstraat en nog later naar de toenmalige Moortelstraat, maar zou steeds nog café houden. Aan de Polderstraat hield hij ‘In het Polderzicht’ open, nu B&B ‘’t Vliethuys’ en aan de Moortelstraat 2 ‘De veehandel’.
De herberg wordt ook genoemd in het jeugdboek van Herwig Van de Velde “Het vroedmeisje”; hij heeft zich gebaseerd op Raymond De Groodt “Geschiedenis van Zwijndrecht en Vlaams Hoofd”. U kan ‘Het vroedmeisje’ ontlenen in de Openbare Bilbiotheek van onze gemeente.
Achter dit verdwenen café zit nog veel verborgen geschiedenis: hoe zat dat met het Laarfort, waar moest men nog tol betalen om de weg te mogen gebruiken, wie was de échte eigenaar van dit gebouw voor Richard Orlent, wanneer juist werden ‘In de graaf van Vlaanderen’ afgebroken, wie weet meer over de vroegere uitbaters? We horen en/of lezen het graag van u!
Tekst: Mireille Schaekers en Bernard Verhelst
Foto’s en kaarten: privé-archief Herman Van Goethem, gemeentearchief Zwijndrecht, www.geopunt.be (laatst bekeken op 23.09.2022), Chris Vander Straeten
Bronnen:
* https://www.milant.be/fort-laar/ laatst ingekeken op 07.09.2022
* Raymond De Groodt ‘Geschiedenis van Zwijndrecht en Vlaamsch Hoofd (1953), archieven Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht
* Gemeentearchief Zwijndrecht voor de patentrechten vanaf 1799 tot 1865
* Lijst cafés te Zwijndrecht uit 1917, genoteerd in opdracht van de Duitsers, archieven Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht
* Histhoreca van Zwijndrecht, app van Bernard Verhelst