Situering van de Rijke Root en de Seefhoek in een reconstructie door G. Kockelberg. Het kruispunt links onderaan is het oorspronkelijke kruispunt van Kerkendam (huidige Kerkstraat) en Kapeldam (huidige Kapelstraat). Het rechtse stuk bovenaan het kruispunt was de Oeverkant. Aan het eind van de Oeverkant vormde de rij huisjes, haaks op de Schelde, de Rijke Root.
Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
Het begrip ‘de Rijke Root’ zit enerzijds verankerd in het geheugen van de oude Burchtenaars maar anderzijds zijn er weinigen die dit nog kunnen plaatsen. Voor alle duidelijkheid gaat het om een rij huizen, maar de bewoners waren verre van rijk. Het ging om een verzameling lage arbeidershuizen waarin geen rijke mensen woonden, integendeel. De ‘Rijke Root’ maakte deel uit van de Burchte Seefhoek, een erg volkse wijk die grosso modo gesitueerd kan worden rond het huidige (moderne) kruispunt van Kapelstraat en Kerkstraat, dicht tegen de Schelde. Maar we moeten ons hedendaagse beeld enigzins bijstellen. Het kruispunt zelf was vroeger geen ‘recht’ kruispunt. Het verlengde van de huidige Kerkstraat (toen Kerkendam) lag dichter naar de Schelde dan nu en werd Oeverkant genoemd. Tussen het kruispunt van Kapelstraat (toen Kapeldam) en de Schelde lagen nog enkele huisjes die ‘het klein fort’ vormden. Aan het einde van de rij huizen tegenover ‘het klein fort’ bevond zich een weg die evenwijdig liep aan de wallen, die ongeveer te situeren waren in de ruime omgeving van het huidige sportcomplex ‘de Wallen’. Aan die weg stonden een 12tal huisjes met de gevels gericht naar de waterplassen. Dit was de ‘Rijke Root’.
Gelukkig beschikken we over 2 duidelijke plannen die G. Kockelberg zelf reconstrueerde voor zijn boek ‘Verhalen uit de Seefhoek’ uitgegeven in 1992. Hij was de aangewezen gids, want hij was er geboren en getogen. De Rijke Root maakte onmiskenbaar deel uit van de Seefhoek. Deze volkswijk verdient bij een volgende gelegenheid zeker meer aandacht, maar in dit kort bestek richten we ons specifiek op de Rijke Root.
Situering van de Rijke Root en de Seefhoek door G. Kockelberg. De huizenrij van 12 woningen, haaks op de Sc helde, met het front naar de Wallen, vormde de Rijke Root. In de straat, evenwijdig aan de Schelde zou in 1945 een V2 bom vallen (zie kruisje in de straat), die het leven kostte aan 7mensen en een ravage veroorzaakte die ook het einde betekende van de Rijke Root.
De verklaring van de naam ’Rijke Root’ heeft ook Kockelberg wat hoofdbrekens bezorgd. Van ‘root’ naar ‘rij’ vormt geen probleem, maar rijk? In zijn boek somt hij huis na huis de bewoners op, meestal ook met hun bijnaam, maar niemand van hen had het financieel breed. De naam zou van elders moeten komen. Een tijdsbepaling van het bouwen van de 12 huisjes is ons niet bekend. Feit is dat de huisjes werden opgetrokken in dezelfde handgevormde steen. In die tijd kreeg men bij het uit de vorm duwen één afgeronde (arme) en één scherpe (rijke) kant aan een steen. Nieuwe steensoorten hadden 2 scherpe kanten. Was het omdat de huisjes in deze nieuwe steensoort waren opgetrokken dat de rij als ‘rijk’ werd omschreven? Het waren alle kleine huisjes, zonder verdieping of dakgoot waar men ‘met deur in huis viel’. Elk huisje ha d een stenen voetpad. Voor de gevels lag een assenweg met te midden een steenput met helder water – belangrijk voor de hygiëne in die tijd! De huisjes beschikten achteraan over weinig ruimte, maar dit werd gecompenseerd door een hofje van 25 meter tussen het huisje en de assenweg. Over die weg bevond zich een gracht die de straat scheidde van akkers tot tegen de Gelagendam. Deze wegel verbond de Heirbaan met de Schelde en liep langs ‘den Acid’, waarop in openlucht een derivaat lag van hetguanofabriek – een smerig goedje die kinderen dienden te vermijden, die dit echter meestal aan hun laars lapten!
Wanneer men de Rijke Root helemaal afliep kwam men in ‘het Gangeske’, dat men kon volgen tot in de Kapeldam.
Als men de Rijke Root aan de andere zijde uitging kwam men aan de Oeverkant en het Klein Fortje.
Op de eerste kaart kan men duidelijk zien waar een definitief einde kwam aan de authentieke Seefhoek, inclusief de Rijkje Root. Op maandag 19 maart 1945 om half tien in de voormiddag sloeg een V2 raketbom, geladen met 1 ton springstof in op enkele meters voor huis nr 4 – bakkerij/winkel/estaminet ‘De gouden appel’ van de familie Verlent. Zie de juiste aanduiding op de eerste kaart (kruisje). 3 huizen aan de Oeverkant en 2 hoekhuizen van Kapeldam en en een gedeelte van de Rijke Root werden weggevaagd. De hele buurt deelde in de klappen Daken, ramen, muren: alles werd herschapen tot een puinhoop. Alle huizen van de Rijke Root werden onbewoonbaar net als een deel van de huizen van de Kapeldam. In totaal werden 24 huizen getroffen.7 inwoners verloren het leven, waarvan 4 in eenzelfde gezin (Van Bogaert).
V2 inslag op de Burchtse Seefhoek met zicht op de impact van de ravage op de Rijke Root op 19 maart 1945.
Algemeen overzicht van de schade, aangericht door de V2. Onderaan de foto: hoek van Kapeldam en de Kerkdam. Midden: schade aan de Rijke Root. Achteraan op de foto de huizen van de Heirbaan. Tussen Heirbaan en Seefhoek een glimp van de Wallen.
Aan het bruisende leven van de Seefhoek kwam haast abrupt een eind. Het werd jaren puinruimen. De Kerkstraat werd na het kruispunt recht getrokken en de huizen kwamen er een eind naar achter te liggen, zoals men kan zien aan de huidige situatie. Het’ Klein Fortje’ werd nooit heropgebouwd, evenmin als de Rijke Root. Enkele jaren later zouden vermeldenswaardige pogingen gedaan worden om de wijksfeer weer een nieuw elan te geven, via de jaarlijkse wijkkermis. Ondertussen is ook hieraan een eind gekomen.
De authentieke Seefhoek verdient echter verder onderzoek zodat we zeker in een van de volgende portretjes terugkomen op deze volkse wijk.
Tekst: Robert Embrecht
Bron en illustraties: ‘Verhalen uit de Seefhoek’ door Georges Kockelberg (1992)