De polygoon langs de Scheldedijk met aanlegsteiger en brug. De koningin Astridlaan bestond toen nog niet. Foto 1931.
Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum.
Het militaire kwartier Luitenant Leopold Calberg, de oude geniekazerne, was gelegen langs de Antwerpsesteenweg in Burcht, waar nu het Neuzenbergbos welig groeit. Het complex werd in 1923 in gebruik genomen door de Genie van het Belgisch leger en deed dienst tot in het begin van de jaren zeventig van vorige eeuw. De Burchtse Genie verhuisde toen volledig naar het kwartier Lt. Victor Thoumsin langs de Kruibeeksesteenweg. De oude kazerne werd gedynamiteerd en verder afgebroken in 1977-78. In het hoofdstuk “Onze Pontonniers” van ons Heemkundig Jaarboek 2015, vernoemde ik de "polygoon".
Waar komt de naam “polygoon” vandaan? De letterlijke vertaling uit het Grieks is “veelhoek”. Het is een militair jargon dat uit de vestingbouw stamt. In het (oud) Militair Woordenboek (1861-1862) van H.M.F. Landolt staat geschreven:
“1/ De constructielijn in de versterkingskunst, de zijde van den veelhoek, waarmede men allereerst de te bevestigen ruimte insluit; bij het gebastionneerde stelsel noemt men buiten-polygoon, de lijn, die de saillanten van de bastions met elkander verbindt. [weggelaten]
2/ Men geeft ook den naam van polygoon aan het terrein, waar de jaarlijksche practische oefeningen der artillerie plaats hebben.”
In de Koninklijke Militaire School te Brussel worden de officieren polytechniciens (militaire ingenieurs) gevormd. Oorspronkelijk heette hun afdeling: “Artillerie en Genie”. Deze officieren noemden hun oefenterreinen “de polygoon”. In Brasschaat bestaat een polygoon van de artillerie. Op foto’s in de Traditiezaal van de Genie te Burcht, zien we langs de Schelde in Hemiksem een polygoon van de Genie afgebeeld. Een Geniepolygoon dient om de uitvoering van veldwerken, van constructiewerken, de uitvoering van vernielingen en de bouw van bruggen te oefenen.
De polygoon van Burcht situeerde zich ten oosten en ten zuid-oosten van de kazerne (rechts van de gele lijn op de foto hieronder). De Schelde lag op een 250m van de gebouwen van de kazerne. Het terrein gaf uit op de Burchtse Weel en de Schelde. Het zijn de donkere oppervlaktes op de foto.
Bewerkte luchtfoto uit 1971 (www.geopunt.be).
In de jaren ‘50-’60 fietste ik naar school in Antwerpen en terug over de Scheldedijk. Van ver kon men de pontonniers zien oefenen bij het werpen van bruggen over het wateroppervlak van de Burchtse Weel. Er werd ook geoefend langs de Scheldeoever, al dan niet met pontons. Er staken zware palen boven het water. De meeste soldaten waren dienstplichtigen, miliciens. Er werden voornamelijk Baileybruggen gelegd. Ze deden denken aan een Meccano constructie, zoals het populaire speelgoed met ijzeren latjes, plaatjes, moeren en bouten. Het bouwen en afbreken van deze bruggen, met stalen onderdelen en houten balken werd daar uitgebreid geoefend. Het was fascinerend om de mannen de zware stukken te zien aanvoeren en in elkaar steken. De volgende dag lag er een brug ... en dan was ze weer weg: het leek wel een sisyfusarbeid.
Luc Van den Bergh vertelde dat hét oefenterrein bij uitstek om Bailey bruggen te leren leggen, de grachten waren van het fort van Kruibeke, dat eigenlijk in Burcht ligt. De vernielingen met explosieven werden niet geoefend in Burcht, maar in het fort van Steendorp. Voor deze twee oefenterreinen sprak men niet van "polygoon".
De soldaten gebruikten logge ijzeren roeiboten, waarmee ze ook vlottende bruggen konden maken. Ze hadden lieren en zware kettingtakels en stoommachines. Het meeste werk werd met mankracht uitgevoerd. De sergeanten schreeuwden luidkeels de bevelen in de aard van "in de handen ... ferm". Bij het verslepen en heffen werd er door de soldaten in cadans ”hee hop” of zoiets geroepen. Het was zwaar en gevaarlijk werk. Toen waren de veiligheidsmaatregelen nog rudimentair. Geniesoldaten waren (en zijn) meestal kloeke kerels met “handen aan hun lijf”. Hier en daar werd er al eens een vinger of een voet geplet. De eerste hulpkist of dito tas stond niet ver weg.
De geniesoldaten mochten geen schrik hebben van het koude water, want het risico om er in te vallen in volle werkuniform was niet denkbeeldig. Ze droegen in de jaren vijftig en zestig zware bottines “de combat shoes”, een lichte linnen kaki broek, een hemdvest en een kaki muts. De webbuitrusting, zoals de “ceinturon”, in een sterke geweven platte strook van verschillende breedtes en koperen gespen, was toen nog de algemene regel. Bij slecht weer trok men daarover een jekker, die bestand was tegen regen en wind en “smokevest” werd genoemd. Met smoke (rook) had het echt niets te maken maar wel alles met het Engelse (military) smock.
De werf van een Baileybrug langs de Scheldeoever.
In de jaren tussen de twee oorlogen droegen de militairen naast het gewone uniform ook een werkkledij, ook wel vareuse genoemd met op hun hoofd de politiemuts, het schipke.
Geniesoldaten op een staketsel tussen driepoten met katrollen. Foto rond 1935.
Nog vele jaren na het verlaten van de oude kazerne werd op de Burchtse polygoon duchtig geoefend door de mensen van het 11 Genie bataljon.
De hele omgeving van het Burchtse Weel is inmiddels grondig veranderd. De natuur heeft de plaats ingenomen van bruggen en militaire constructies.
Tekst: Ludo Van der Stock
Foto’s: Archief Heemkundige Kring Zwijndrecht Burcht.
Bronnen:
- Online encyclopedie Wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Baileybrug
- Luc Van den Bergh is de beheerder van de Traditiezaal 11 Genie en KVGA
- Website dbnl, http://www.dbnl.org/tekst/land016mili01_01/land016mili01_01_0017.php