Oude gebruikte postkaart (stempel onleesbaar). Bemerk de leegte rondom. Daarnaast een recente foto.
Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum .
Een gemeenschappelijk kenmerk van de Vlaamse gemeenten is de aanwezigheid van kapellen in het straatbeeld en dat in alle maten en gewichten. Je hebt immers grote (stenen) kapellen, maar evengoed boomkapelletjes en kapelnissen.
Ook Zwijndrecht ontsnapt hier niet aan, maar de gouden jaren van kappellen bevinden zich al geruime tijd achter ons. Nieuwe kapellen zal je in de regel niet meer vinden en de kans dat er af en toe eentje verdwijnt is zeker niet onbestaande. Van de ongeveer 6 stenen kapellen in Zwijndrecht die regelmatig vernoemd worden, zijn er reeds 3 verdwenen, met name (1) de kapel op de hoek van de Suikerdijkstraat en de Polderstraat (sinds 1977 wegens een ongeval met een vrachtwagen), (2) de kapel in de Richard Orlentstraat ter hoogte van de scherpe bocht (afgebroken in 1798) en (3) de kapel op de hoek van de Verbrandendijk en de Burchtsestraat (vernield door een V1 in 1945).
In dit stukje willen we graag stilstaan bij 1 specifieke, nog bestaande kapel, wellicht de grootste van de gemeente. Het handelt meer bepaald over de Sint Antoniuskapel in de Lindenstraat (vlakbij de kruising met de Statiestraat/Pastoor Coplaan).
Lang voor de huidige kapel was er reeds sprake van een boomkapelletje. De toenmalige onderpastoor van Burcht, Aloïs Ciamberlani (tevens baron en nonkel van Albert Ciamberlani, bekend kunstschilder uit Brussel maar met Beverse "roots", denken we maar aan de Ciamberlanidreef in Beveren) plaatste op dezelfde plek als waar nu de kapel staat een dergelijk boomkapelletje uit bedanking. Toen hij immers terugkeerde op een avond van een bezoek aan zijn moeder in Beveren (een ander document spreekt van een bezoek aan de pastorij van Zwijndrecht) gleed hij door de duisternis uit in de brede gracht naast de toenmalige Laarstraat (welke nu de huidige Lindenstraat is). De onderpastoor vreesde voor zijn leven en bad tot de heilige Antonius en beloofde om een beeldje te plaatsen mocht hij het kunnen navertellen, wat ook gebeurde.
Belofte maakt schuld en de onderpastoor plaatste een beeldje van deze heilige in een boomkapelletje, waar nadien ook verschillende gelovigen kwamen bidden. Nergens wordt een datum vermeld, maar vermoed wordt dat de feiten moeten dateren van de periode dat Ciamberlani zelf actief was als onderpastoor in Burcht (1850-1883). De plaats stond een tijd gekend onder de naam "Antoniusput".
Nadien zou een zekere Sophie Felix haar arm breken. Op haar beurt bad zij tot de heilige Antonius voor een spoedig herstel. Uit dankbaarheid plaatste zij een lantaarn en een bank aan het reeds eerder geplaatste boomkappelletje.
Blijkbaar wou mevrouw Felix meer doen en vroeg aan de heilige Antonius om een teken mocht de heilige een kapel wensen. Warempel nog maar de dag erna kwam mevrouw Van Kemseke (echtgenote van Juliaan Van Kerschaver) vragen om een nieuw beeld voor de heilige te kopen waarvoor ze ook het nodige geld bijhad. Mevrouw Felix zag hierin het teken en begon geld in te zamelen voor de bouw van een kapel, wat blijkbaar vrij vlot ging. Leopold De Keersmaeker, toen burgemeester van Steendorp maar van geboorte Zwijndrechtenaar schonk de nodige stenen.
In november 1903 werd gestart met de werken, het ontwerp was van E. Dieltjens. Deze architect uit Antwerpen, die ook verantwoordelijk was voor de uitbreiding van het klooster in Zwijndrecht tekende het plan gratis. Het grondvlak van de kapel meet 8 op 4,7 meter. Het metselwerk was van Petrus Audekerk en het ijzerwerk van Ferdinand Van Prayen.
Opvallend is het beeldje van Sint Antonius in de spitse voornis. Dit zou mogelijks het originele beeldje kunnen zijn dat door Ciamberlani werd geplaatst. In de kapel kan de bezoeker een oude relikwiebank terugvinden uit de kerk van Zwijndrecht.
Interieur van de Sint Antoniuskapel. Sober maar smaakvol ingericht, zeer goed onderhouden.
De faam van de Sint Antoniuskapel verspreidde zich vrij snel en meerdere bijzondere genezingen zouden er plaatsgevonden hebben, onder meer op het vlak van oogziekten. Passanten zagen bijvoorbeeld verscheidene kousenbanden die vlakbij aan een canadaboom werden gebonden wat moest leiden tot de verlossing van dergelijke oogkwalen. Vóór de bouw van de kapel, werd er reeds water uit de nabijgelegen gracht of put meegenomen om er bijvoorbeeld zieke ogen met te wassen.
Toen mevrouw Felix overleed in 1920 schonk ze de kapel aan de kerkfabriek. De grond zelf was nog geen eigendom van de kerkfabriek maar op voorstel van de families Ciamberlani en Heusch de la Zangrije (van oorsprong Duitse adel) verleende de kerkfabriek in 1927 de toestemming om deze grond alsnog op te kopen voor een bedrag van 3000 frank.
In 1964 werd de kapel geteisterd door een brand met als gevolg dat het dak volledig in vlammen opging en binnen veel schade te noteren viel. Uiteindelijk werd de kapel in 1969 opgeknapt door het gezin Emiel Van Looy uit Burcht. In 1987 werd de kapel nogmaals her opgeknapt.
Bronnen:
X., Zwijndrecht (kapellen), Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, Deel 49 (2de deel), 1938, p. 229-244.
VERELST D., Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht, 1993, p. 489-491.
Kockelberg G.K., Terugblik… Zwijndrecht, Burcht en St. Anneke, 2006, p. 67.
Tekst: Peter Van den Eynde.