De cementfabriek Cannon Brand.
Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum .
Onze streek was traditioneel een landbouwgebied. In 1842 werd in het centrum van Burcht een "beenzwartfabriek" opgericht, die een enorme stank veroorzaakte. De fabriek werd naar de Borgerweertpolder overgebracht (toen grondgebied Zwijndrecht), maar moest in 1850 sluiten.
Vanaf 1854 werden enkele steenbakkerijen opgericht tussen de Schelde en de Kruibeeksesteenweg met kleiputten en steenovens. Kort na 1860 kenden die hun grootste bloei door de vestingswerken rond Antwerpen. Vanaf 1870 werd de concurrentie vanuit andere streken te groot en moesten de bedrijven een na een sluiten. Tussen 1854 en 1858 vestigden zich meer dan 500 inwijkelingen in Burcht, een enorm aantal voor het kleine Burcht met 1300 inwoners.
Een van de steenbakkerijen ten zuiden van de Oeverkant werd in 1897 verkocht aan de N.V. Ciments Portland Cannon Brand. Datzelfde jaar werd toelating verleend voor de opstart van een cementfabriek, mits voldaan werd aan een reeks maatregelen om verspreiding van stof te voorkomen. De productie werd opgestart in 1899. De voornaamste grondstoffen waren klei, dat gedolven werd in de omgeving, en krijt, dat aangevoerd werd van uit Henegouwen. De productie van de fabriek met zijn ligging aan de Schelde, was exportgericht.
Rond 1900 had Cannon Brand 250 arbeiders in dienst in een ploegensysteem.
Van 1902 tot 1903 kwam het bedrijf in moeilijkheden en werd tijdelijk stilgelegd. 200 arbeiders werden werkloos. Daarna werd het terug beter.
Tijdens de eerste wereldoorlog werkte de fabriek onder Duits bewind en werkte dag en nacht.
Na de oorlog werd de fabriek gemoderniseerd. In 1921 werd 60.000 ton cement geproduceerd. De fabriek werd verder uitgebreid, echter zonder vergunning. Die werd afgeleverd in 1929, alhoewel toen sprake was van ernstige milieuhinder.
In 1940 nam de productie toe tot 250.000 ton per jaar.
Uithangbord van de firma Cannon Brand. De afbeelding op de plaat is duidelijk een marketing product en klopt niet helemaal met de werkelijkheid. De rechterafbeelding toont het doel waarvoor de plaat laatst werd gebruikt. Vermoedelijk was de plaat verloren gegaan indien ze niet op deze manier herbruikt werd. Met dank aan Walther Verhulst.
Op het einde van de tweede wereldoorlog had Cannon Brand te maken met bevoorradingsproblemen. De bombardementen veroorzaakten weinig schade aan de fabrieksgebouwen, zodat de fabriek na het einde van de oorlog snel terug op volle toeren kon draaien. De vraag naar cement was groot in die periode van wederopbouw.
Daarna kwamen de problemen: de concurrentie was hard, de machines verouderd, de krijtgroeven in Wallonië raakten uitgeput. In 1953 werd de productie overgeheveld naar de Luikse vestiging. Enkel het fijnmalen en verpakken van de Luikse cement gebeurde nog in Burcht. Dat was niet houdbaar. De directie keek uit naar nieuwe producten om de fabriek te redden. De keuze viel op Ytong, een licht bouwmateriaal afkomstig uit Zweden.
In 1954 werd de N.V. Ytobel (Ytong Belge) opgericht, dat het personeel van de Cannon Brand fabriek overnam. In 1955 startte de productie van Ytong in Burcht.
Groepsfoto van de arbeiders van Cannon Brand - Foto J. Tulpinck.
De werkomstandigheden bij Cannon Brand waren berucht. Kinderen en werklozen stonden er op toe te kijken hoe de arbeiders in een wolk van cementstof, met "sleetlappen" aan de handen, de papieren zakken van elk 50 kg hanteerden. Die kwamen langs een "schuifaf" uit de fabriek, werden op "schitsen" gestapeld, die met de kraan in lichters werden neergelaten.
De barslechte werkomstandigheden leidden tot een tiental stakingen tussen 1927 en 1937, o.a. 1928 algemene staking van 425 arbeiders, 1929 staking van 50 man, 1937 staking van 165 man. In het begin van de eeuw waren er 2 werkongevallen met dodelijke afloop.
Bronnen:
RAEYMAEKERS, G., Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht, Deel 3, 301-308.
KOCKELBERG, G.K., Hoekjes en Kantjes, 12-13.
Tekst: Chris Vander Straeten.
Foto's: Archief HKZB, Erfgoedcel Waasland.