Logo
HEEMKUNDIGE KRING ZWIJNDRECHT BURCHT

2017 06 VanHemeldonck

Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie. Bezoek ons Forum .

Emiel Van Hemeldonck      °Zwijndrecht, 29 november 1897 – + Arendonk, 13 januari 1981.

Emiel Ludovicus Maria Van Hemeldonck werd op het eind van de negentiende eeuw geboren in het ouderlijk huis gelegen in het dorpje Sint-Anna, toen nog een deel van de gemeente Zwijndrecht. Emiel’s vader was daar postmeester. Het postkantoor stond langs de Rijselsebaan, nu zowat de Blancefloerlaan. Postmeesters woonden ambtshalve in het postgebouw, wat betekende dat bij iedere nieuwe aanstelling het hele gezin mee verhuisde naar de nieuwe werkplaats van vader Van Hemeldonck. Zo kwam het dat de jonge Emiel naar verschillende lagere en middelbare scholen ging. Hij ging naar de lagere school in Lillo, Lot en Vrasene en volgde humaniora bij de broeders Hiëronymieten in Sint-Niklaas en het Sint-Jan Berchmanscollege te Antwerpen.

In 1916 behaalde hij het diploma van onderwijzer via de Centrale Examencommissie. Hij gaf daarna zeven jaar les in Brasschaat en vijf jaar in Hove. Op zijn 31ste werd hij reeds inspecteur van het lager onderwijs, om veel later, in 1949, hoofdinspecteur te worden van het arrondissement Leuven. In 1958 ging hij met pensioen.

Het is echter niet zijn schoolcarrière die hem vereeuwigde. Emiel was een schrijver van voornamelijk streek- en historische romans in de traditie van Hendrik Conscience. Zijn eerste novelle kreeg de titel “Op de Grindershoeve” (1924). Hij schreef meer dan tachtig werken, waaronder vierentwintig romans. Louis Jacobs beschrijft zijn literatuur als “Een aangename verhaaltrant, boeiend en onderhoudend met een scherp opmerkingsvermogen. Hij poogde met zijn zogenaamde heimatliteratuur het wel en wee van de gewone Vlaamse mensen te evoceren”. Zijn verhalen spelen zich voornamelijk af in de streken en steden die hij goed kende rond Antwerpen en in de Kempen.

Emiel Van Hemeldonck was nauw betrokken bij de uitbouw, het nalezen en verbeteren van manuscripten van de populaire “Vlaamse Filmkes”, jeugdboekjes met verhalen voor kinderen tussen de 10 à 13 jaar. Zijn beroep van inspecteur van het Lager Onderwijs was hier niet vreemd aan. De reeks bestaat nog steeds en wordt uitgegeven door de uitgeverij Averbode. Hij schreef er zelf een aantal onder diverse schuilnamen: Flandrijs (vijf stuks), Paul Van der Venen (vier), verder telkens één als Fonske Reusen, Joan Van der Sanden, Herman Van der Schelden, Harry Davidson, Karel Vandael, Flor Janssen, Joan Verschelden, Johan Verheyden en Simon Joostens. In de lijst van auteurs van Vlaamse Filmkes in Wikipedia is hij, waarschijnlijk om reden van zijn groot aantal pseudoniemen, niet te vinden.

Met hetzelfde elan stond Van Hemeldonck na de tweede wereldoorlog aan de wieg van de lange reeks “Historische Verhalen” ook weer voor de jeugd, uitgegeven door De Sikkel. Hij schreef de delen “Karel van Lorreinen”, “De Keteloorlog” en in 1965 “Hongersnood in Vlaanderen”. De breed opgezette streekroman “Dorp in de Hei (1938) is de eerste in een reeks die snel gevolgd werd door “Berk en Brem” en “Konijnenberg”,  beiden gepubliceerd in 1940.  “Berk en Brem” was ook de naam van het huis dat hij met zijn echtgenote bewoonde niet ver van de weg Antwerpen – Turnhout.

Emiel was bevriend met de historicus en Antwerpse stadsarchivaris Floris Prims en dit gaf de aanzet tot een reeks historische romans, waarvan “Van der Heyden, Magister” de eerste was (1941), gevolgd door “De Cleyne Keizer’ (1943) , gesitueerd in Turnhout. De elfhonderd paginas dikke boek “De groene Swaen” (1946), is een  roman uit de Antwerpse polderstreek onder de Spaanse overheersing in de zestiende eeuw. De Schelde heeft Emiel verschillende malen in historisch perspectief als thema gebruikt: “Gekluisterde stroom” (1958), over de periode waarin de Schelde gesloten was en “Schelde, snelle vliet” (1956) over de groei van de stad in de negentiende eeuw en ‘Ebbe en vloed’(1965). Hij vernieuwde het genre door zijn personages te plaatsten tegen sociaal-economische en politieke achtergronden.

Eén van zijn belangrijkste meer intimistische romans is “Maria, mijn kind”. Het is het aangrijpende verhaal van een jonge vrouw die voor een zware opdracht staat, maar niet zal zwichten (1944). Hiervoor ontving hij de Gotmerprijs. Een ander belangrijk en weerkerend genre was het reisverhaal en de reisroman. Het waren geschriften die voortsproten uit zijn vele reizen naar het buitenland. Enkele voorbeelden: “Olifanten hebben voorrang” (1954) en “Israel zonder Jahweh” (1957). Hij schreef ook enkele psychologische romans : “Troosteres der bedrukten” (1956) en “Hier zijn mijn handen” (1959). Het maakt duidelijk dat Van Hemeldonck niet zomaar een heimatschrijver was. Zijn veelzijdigheid doorheen de vele genres is duidelijk bewezen.

Hij huwde met Paulina Janssens, ze kregen twee zoons: Herman en Johan. Sinds zijn 35ste woonde hij in Vosselaar, een gemeente in de Noorderkempen, nabij Turnhout, waar zijn voorouders vandaan kwamen. Hij was daar een bekend en gekend persoon, door zijn wandelingen en praatjes met de bewoners. Hij was lid van de Sint-Jorisgilde (foto). De straat waar hij woonde draagt nu zijn naam. In de gemeente Hove werd er een straat naar hem genoemd. Hij was daar hoofdonderwijzer van de gemeenteschool. In Malle is er een Emiel Van Heldonckstaat en in het Nederlandse Hilvarenbeek, net over de grens, is er een Emiel van Hemeldoncklaan.

Tussen 1948 en 1973 was hij voorzitter van de vereniging van Kempische schrijvers. Zijn bekendste en meest gelauwerde boeken zijn: “De Harde Weg” (1945) en het reeds genoemde “De Cleyne Keizer”. Als herkenning voor zijn Groot-Nederlands engagement, ontving hij in 1975 de prestigieuze ANV-Visser Neerlandiaprijs voor zijn aandeel in de culturele integratie van Noord en Zuid, in het bijzonder de Kempen.

Emiel Van Hemeldonck is een haast vergeten schrijver, niet goed (meer) gekend bij het grote publiek. Hij schreef geen denderende sensationele romans waarin één of andere boodschap zat, zoals Hendrik Conscience dat deed. Zijn werken werden niet verfilmd zoals enkele van Ernest Claes. Van Hemeldonck had een vruchtbare en veelzijdige pen en heeft heel veel voor de jeugd geschreven in een tijd dat een boek en een verhaal (nog) belangrijk waren. Het is hoog tijd dat deze Zwijndrechtenaar bij geboorte, zichtbaar geplaatst wordt tussen de groten van onze Vlaamse literatuur, want daar hoort hij thuis.

Tekst: Ludo Van der Stock
Bronnen:

– Bibliotheek voor dez Nederlandse Letteren: www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=heme003
en http://www.dbnl.org/tekst/_vla016198201_01/_vla016198201_01_0081.php
– Schrijversgewijs (website van Jan Venderickx): schrijversgewijs.be/schrijvers/van-hemeldonck-emiel (geconsulteerd op 16 mei 2017)
– Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Emiel_van_Hemeldonck (geconsulteerd op 16 mei 2017).