Portretje Mei 2020: Villa Roosenberg

Op 22 april 1943 schreef de genaamde J.L. Lucas, meetkundige schatter uit Kapellen een brief aan het “College van Burgemeester en Schepenen der Gemeente Zwyndrecht”:

Mijnheeren,Ik heb de eer U hierbij een ontwerp van verkavelig (er werd met de hand een “n” toegevoegd boven de “i” en de “g”) te laten geworden betreffende het eigendom der familie Willems, gelegen onder de Gemeente Zwyndrecht langseen de publieke wegenis genaamd “Soldaten Dammeke” en aldaar gekadastreerd wijk B nummer 854 en 854e.Nopens deze verkaveling verzoek ik U mij te laten weten:1°) of het toegelaten is Gronden langsheen de publieke wegenis “Soldaten Dammeke” als bouwgrond te verkoopen in loten hebbende eene breedte van vijf meters en ongeveer vijftig meters diepte.(in de linker marge heeft iemand met potlood teogevoegd: “Ja”)2°) bestaat er een vermoedelijke bouwlijn voor deze straat.(in de linker marge heeft diezelfde persoon toegevoegd “nog niet vastgesteld”)3°) is de benaming “Soldaten Dammeke” nog steeds den officieelen naam van dezen weg.(in de linker marge staat een vraagteken)4°) of de bestaande wegenis loopende langsheen de loten 1 tot en met 13, van het hierbij gevoegd plan, een publieke wegenis is of zal worden onder de naam “Van Severenstraat”. In voorkomend geval of eene rooilijn voorzien is, en of het toegelaten is bouwgronden van vijfmeters breedte en ongeveer vijftig meters diepte (het woord “lengte” is overtypt met “x”) aan te leggen (tussen “diepte” en “aan” werd met de hand “aldaar” toegevoegd).(in de linker marge werd het woordje “neen” vermeld)Uw spoedig antwoord te gemoet ziende, bied ik U, Mijnheeren met mijnen oprechten dank, de betuiging mijner hoogachting.(getekend: J L Lucas) 

Op het plan met schaal 1/250, dat aan de brief was toegevoegd, staan 30 langwerpige percelen getekend, met een gemiddelde breedte van 5 meter en een gemiddelde oppervlakte van 260 m². De nummering van de percelen start links onderaan. Perceel 1 ligt huidig tegen het perceel waar de magazijnen van Interieurinrichting Henri Janssens BVBA werden opgericht.Het perceel 7 is een groter perceel (1.386 m²) met een gebouw: “Villa Rozenberg”. De schrijfwijze is niet juist (“Villa Roosenberg”), maar dit gebouw is alleszins de villa aan de Scoutsdam, die beschreven wordt in het Portretje van de Heemkundige Kring van mei 2020.Op het perceel 13, te situeren recht over de ingang van het Scoutsdomein, staat een rechthoek getekend met daarin “Houten stal”.De nummering van de percelen gaat verder aan de andere kant van de scheidingslijn tussen de percelen 1-13 en 14-30. Die laatste percelen grenzen aan een “Bestaande wegenis genaamd ‘Soldaten Dammeken’” Evenwijdig met dit ‘Soldaten Dammeken’ loopt een “geklasseerde waterloop genaamd ‘Oude Molenkouter’. Op de percelen 20 en 21 staat een “Steenen Stal” getekend.Op de percelen 1-13 staat vermeld: “Beplante grond”, op de percelen 14-30 staat “Bouwgrond”.

Het verzoek van J.L. Lucas in zijn brief van 22 april 1943, had betrekking op de percelen 14-30. Of de inplanting van 13 bouwpercelen van 5 m breedte, links en rechts van Villa Roosenberg, moet beschouwd worden als een concreet plan of als een opportunistische denkoefening van J.L. Lucas, zullen we wellicht nooit weten...In de brief van J.L. Lucas lezen we onder punt 4°) : “of de bestaande wegenis loopende langsheen de loten 1 tot en met 13, van het hierbij gevoegd plan, een publieke wegenis is of zal worden onder de naam “Van Severenstraat”. Hier verwijst J.L. Lucas naar de Scoutsdam. Voor de ontsluiting van de percelen 1 tot en met 13 (links en rechts van Villa Roosenberg) was het belangrijk dat er een straat werd voorzien.Voor de naam “Van Severenstraat”, moeten we teruggaan naar eind 1941.Burgemeester Dirix was in maart 1941 vervangen door Natalis Proost, een bakker uit Zwijndrecht. In de loop van 1941 werden de schepenen Richard Van Bogaert en Jozef Orlent vervangen door Leon Van Clapdurp en René Audenaert. Eén van de eerste beslissingen van het nieuwe schepencollege was de wijziging van de straatnamen Dorp Oost en Dorp West, in resp. Joris Van Severenstraat en Reimond Tollenaerestraat.  Joris Van Severen was de leider van het Verdinaso, Reimond Tollenaere was de oprichter van de paramilitaire organisatie “Zwarte Brigade”.(1) Een maand na de bevrijding, op 4 oktober 1944, werden de benamingen Dorp Oost en Dorp West terug ingevoerd. (2) 

In 2021 werd een archeologienota opgesteld door Jelke Van Buggenhout, getiteld “Zwijndrecht-Molenkouter”. Deze archeologienota werd opgemaakt naar aanleiding van de aanvraag van een omgevingsvergunning. Op het terrein wordt de bouw van twee woonblokken voor meergezinswoningen voorzien, die plaats zullen bieden aan in totaal 16 wooneenheden. Daarvoor wordt de bestaande bebouwing centraal binnen het onderzoeksgebied (de Villa Roosenberg) afgebroken.In het dossier lezen we bij “Historische beschrijving van het onderzochte gebied”:“.. op de Atlas der Buurtwegen (1841) is geen bebouwing te zien binnen het onderzoeksgebied. Vermoedelijk was het terrein nog steeds in gebruik als akkerland. Ten noorden is de historische voorloper van de huidige straat Dorp Oost zichtbaar. Ten zuiden bevindt zich een veldweg, die de historische voorloper van de huidige Schoolstraat lijkt te zijn. Rond het kruispunt van beide wegen is bewoning ontstaan. De Atlas cadastral parcellaire de la Belgique van P.C. Popp (1842-1879) toont een gelijkaardig beeld. Het onderzoeksgebied is mogelijk nog steeds in gebruik als akkerland en de veldweg die de historische voorloper van de Schoolstraat vormt, wordt hier ‘Soldaten Dammeken’ genoemd. Langsheen de historische voorloper van Dorp Oost is de bewoning verder uitgebreid. Het gebied staat bovendien bekend als ‘Ouden Molen Kauter’ Voor de volledigheid vermelden we nog even de conclusie in de nota: “Een evaluatie van de geplande bodemingrepen geeft aan dat het volledige bodemarchief binnen het onderzoeksgebied bedreigd is. Gezien het archeologische potentieel van het terrein is daarom verder archeologisch vooronderzoek aangewezen.”(3)

Het “Soldaten Dammeken”, sentier 44 op de Atlas der Buurtwegen van 1841, verbond het dorp met de wijk “Laar”. De voetweg vertrok naast het klooster en slingerde door de velden tot de Laarstraat (ter hoogte van de huidige Constant Van Goeystraat 102). Onderweg was een bruggetje over de Laarbeek. Op de kaart van Popp (+/- 1860) wordt het “Soldaten Dammeken”vermeld. Het laatste stukje (vanaf de Laarbeek) is dan al verbreed.

1. bron:  Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht - Deel 3 - Gerda Raeymaekers - 2004 - pagina 169
2. bron:  Geschiedenis van Zwijndrecht en Burcht - Deel 3 - Gerda Raeymaekers - 2004 - pagina 175
3. Bron: Archeologienota “Zwijndrecht-Molenkouter” - Jelle Van Buggenhout - 2021.

Beste,
Villa Roosenberg staat op het punt te verdwijnen.
Zie bijlage.

In het Portretje over Villa Roosenberg wordt vermeld: "Hij kreeg zelfs een eigen straat naar hem genoemd: de Arthur De Groodtstraat op het Vlaams Hoofd; een straat die ongeveer ter hoogte van de huidige Graaf Van Bergenstraat (tussen de Hanegraefstraat en de Blancefloerlaan) moet gelegen hebben."
Dat klopt niet helemaal. De vroegere kromming van de Rijsselsebaan rond het fort, zorgt ervoor dat een gedeelte daarvan parallel loopt met de vroegere Arthur De Groodtstraat. Die valt eigenlijk te situeren tussen Lode Zielenslaan, Waterhoenlaan en Blancefloerlaan.
De Heer van Bergenstraat ligt ten zuiden van de Blancefloerlaan en is genoemd naar Cornelis van Glymes van Bergen (ca.1500 - ca.1560 ?), een zoon van Cornelis van Glymes (1458-1508) van Bergen op Zoom en Maria Magdalena van Zevenbergen. Hij was geen graaf, tenzij voor korte tijd graaf van Loon, te zelver tijd als toen hij van 1538 tot 1544 de 85ste prins-bisschop van Luik was. Daarna was hij tot aan zijn dood heer van Burcht en Zwijndrecht. In die hoedanigheid kwamen de kapelmeesters van de Sint-Annakapel op het Vlaams Hoofd bij hem om steun vragen. Zijn voorgangers schonken aan de kapel voldoende grond om er een kapelaan mee te kunnen betalen. Toen deze gronden werden overstroomd en verloren gingen in de nieuwe dijk, hernieuwde Cornelis van Bergen, heer van Burcht en Zwijndrecht, op 9 september 1559 de schenking van zijn voorgangers.

Dirk Verelst schrijft over hem in Geschiedenis van Zwijndrecht, deel 1, blz. 105-109:
Cornelis van Bergen was in feite “pandheer” over Burcht en Zwijndrecht.
Voor de “heerschappij” van Cornelis van Bergen over Burcht en Zwijndrecht moeten we terug naar de dood, in 1482, van Godfried Vilain. De betwistingen over zijn erfenis duurden bijna 60 jaar. De familie Montmorency kwam als overwinnaar uit en mocht de heerlijkheid Burcht en Zwijndrecht beheren als enige eigenaar vanaf 1542. Inmiddels waren Jan van Montmorency en ook diens kinderen overleden en ook kleinzoon Jozef van Montmorency. De goederen werden daarna beheerd door diens weduwe, Anna van Egmond. Haar oudste zoon, Filip van Montmorency junior (1524-1568) een overeenkomst af met zijn oom, Cornelis van Bergen, Heer van Zevenbergen. Filip verkocht op 25 augustus 1553 de heerlijkheid voor 60 000 lb.gr. voor onbepaalde tijd, maar met de bijzondere clausule dat hij de heerlijkheid terugkreeg indien hij de koopsom terugbetaalde. Zeer lang duurde de verpanding niet. Al in het begin van 1560 werd het bedrag teruggestort.

Als iemand vragen heeft over straatnamen op Linkeroever of elders in Antwerpen, dan kan die altijd bij mij terecht.
Hartelijke groet (vanuit ons 'kot')
Gie Stappaerts

Graag uw opmerkingen en andere interessante informatie over de villa Roosenberg te Zwijndrecht.


Portretje Mei 2020: Villa Roosenberg


Klik op Antwoord (niet op Antwoord onderwerp!)